Boris Gardiner "Every Nigger is a Star" (Ot Tak #183)

Miękkie trzaski winyla... i powoli, niespiesznie wyłaniający się z przestrzeni śpiew na pogodnym, soulowym akompaniamencie.... "Every nigger is a star". "Every nigger is a star"... "Who will deny, that You and I - and every nigger is a star?" To pierwsze dźwięki, jakie słyszymy, odpalając "To Pimp a Butterfly", nowy, od kilku tygodni elektryzujący cały hip-hopowy świat album Kendricka Lamara. Rozpoczęcie albumu zawsze jest niezwykle ważne, dla wielu wręcz decydujące o dalszym odsłuchu... Przyjrzyjmy się więc dziś piosence, jaką Kendrick zdecydował się nas powitać na "TPAB". Panie i Panowie, wprost z dalekiego Kingston - przed Wami Boris Gardiner i "Every Nigger is a Star"!

Gardiner, obdarzony fantastycznym głosem mieszkaniec kingstonowskiego Rollingtown Town, nagrywać zaczął w latach 60. z grupą Rhythm Aces, Gdy zespół rozpadł się w 1963 r., Gardiner współpracował z wieloma znaczącymi muzykami sceny reggae, m.in. z perkusistą Carlosem Malcolmem, grupą Byron Lee and the Dragonaires, pracował także jako muzyk sesyjny - jest wszak uzdolnionym gitarzystą i basistą - z zespołami The Aggrovators i The Crystallites... W 1970 r. Boris nagrał swój pierwszy solowy hit  - "Elizabethan Reggae", oparte na klasycznej kompozycji Ronalda Binge'a "Elizabethan Serenade"...

...a W 1973 r., w roku premiery platynowego monumentu muzyki reggae - słynnego "Catch a Fire" The Wailers - Boris przyjął propozycję nagrania soundtracku do filmu pod tytułem - tak jest - "Every Nigger is a Star", z Calvinem Lockhartem w głównej roli. Otwierającą ścieżkę dźwiękową, pełną jamajskiego słońca tytułową balladę Boris skomponował wraz z bratem, Barringtonem Gardinerem, oraz swoim zespołem The Happening.

Twenty years I've been on my own/To be hated and despised/No one to sympathize/Bout there's one great thing I know/You can say "I told you so"/They've got a right place under the sun... Zarówno film, jak i piosenka miały ambicję zmienić negatywne konotacje związne z pogardliwym określeniem "nigger" - "czarnuch"... Kompozycja Gardinera pełna jest krzepiących wersów, wzywających do bycia dumnym ze swego pochodzenia, z koloru swej skóry. Nieważne, ile ciosów otrzyma, ile pogardy i jadu będzie się nań rzucało, jak często określa się go jako "niggera" -  czarnoskóry człowiek ma swoje miejsce na ziemi, nie jest "człowiekiem gorszego rodzaju", i tak samo jak każdy inny - może być kimś wielkim.

Słuchając uważnie "To Pimp a Butterfly", zrozumiałe staje się umieszczenie sampla z piosenki na samym początku albumu... Dla mnie - to doskonałe podkreślenie jednego z głównych przesłań albumu  - każdy Afroamerykanin ma w sobie potencjał do zostania kimś znaczącym. Gwiazdą - nawet jeśli w Stanach wciąż żywe są rasistowskie sentymenty... Sampel pieśni Gardinera dobrze współgra z przewijającą się przez album metaforą gąsienicy i motyla. W mojej osobistej interpretacji, Kendrick, wziąwszy fragmenty z piosenki Gardinera, niejako przejął też jej "misję". Szczególnie podoba mi się sposób, w jaki w albumowej wersji "i" (szerzej o tym w recenzji) Kendrick konfrontuje słowo "nigger" - swoisty symbol nienawiści w czarnym społeczeństwie - ze słowem "negus" z języka amharskiego (używanego w Etiopii)... Co oznacza "negus"? To tytuł królewski! Tytuł władców krain Etiopii, używany nawet do czasów współczesnych - wszak ostatnim "Negusem" był koronowany w 1928 r. Haile Selassie!

(Swoją drogą, w języku polskim mamy równie ciekawą sytuację - funkcjonuje przecież określenie "nygus", oznaczające potocznie obiboka, kogoś stroniącego od pracy.... Okazuje się jednak, że pochodzenie tego słowa jest zaskakująco... "szlachetne". Tak samo jak słowa "menel" (!) - wyjaśnia profesor Jerzy Bralczyk).

Zapytacie - a co z filmem, na podstawie którego Boris nagrał soundtrack? Niestety, "Every Nigger is a Star" okazał się porażką. Jak wspomina sam Gardiner, "to był niczym swego rodzaju film dokumentalny... Sale kinowe były pełne, ludzie czekali, aż coś się zdarzy... i rozczarowali się srodze.". Nawet na imdb próżno szukać jakichkolwiek informacji o filmie (...a to już o czymś świadczy). Sam soundtrack, skomponowany przez Gardinera, jest dziś bardzo trudno dostępny, a znacznie popularniejsza stała się wersja deejaya Big Youtha (do odsłuchu ponizej). Tym bardziej cieszy fakt, że dzięki Kendrickowi i "TPAB" "Every Nigger is a Star", zapomniany klejnot jamajskiej piosenki - zapisze się w pamięci wielu słuchaczy.

Poniżej znajdziecie także wywiad  z Borisem Gardinerem, przeprowadzony w tym roku... W 9 minucie mamy okazję usłyszeć, jak "Every Nigger is a Star" brzmi dziś. Polecam!

Ciekawostką jest, że Calvin Lockhart, odtwórca głównej roli w "Every Nigger...", zagrał później w klasyku kina blaxploitation pt. "Let's Do It Again" (razem m.in. z Jimmie Walkerem, Billem Cosbym i Sidneyem Poitier). Dlaczego o tym wspominam? Bowiem postać grana przez Lockharta nosiła pewne charakterystyczne "zwisko", które wielce upodobał sobie pewien chłopak z Brooklynu...

Biggie Smalls.